การตรวจสุขภาพที่สำคัญของวัยผู้สูงอายุ

ตรวจสุขภาพสูงวัย ใส่ใจเรื่องนี้เลย

สำหรับผู้สูงวัย (อายุ 60 ปีขึ้นไป) ร่างกายจะเริ่มเสื่อม ทำให้การทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ไม่เหมือนเดิม พอร่างกายไม่สบาย จิตใจก็มีปัญหาตามมา ดังนั้น ควรใส่ใจการตรวจสุขภาพในเรื่องเหล่านี้เป็นพิเศษ

• เรื่องตา ผู้สูงอายุประมาณ 10% จะมีโรคทางตา หรือความสามารถในการมองเห็นลดลงซ่อนอยู่ สาเหตุที่พบบ่อยมากที่สุด ได้แก่ โรคต้อหิน โรคต้อกระจก ภาวะประสาทจอรับภาพเสื่อม และภาวะสายตาสั้น หรือยาวผิดปกติ ซึ่งผู้สูงอายุที่มีต้อหิน ส่วนหนึ่งมักจะมาพบแพทย์ต่อเมื่อสายตามัวลงมากแล้ว จนไม่สามารถแก้ไขกลับคืนมาได้ ถ้าได้รับการรักษาตั้งแต่เริ่มแรก อาจป้องกันภาวะตาบอดได้ ส่วนต้อกระจก ภาวะประสาทจอรับภาพเสื่อม และภาวะสายตาสั้น หรือยาวผิดปกตินั้น อาจทำได้คร่าว ๆ โดยการวัดสายตา ถ้าพบว่ามีความผิดปกติ แพทย์ก็จะส่งตัวผู้ป่วยไปยังจักษุแพทย์ต่อไป
  ปัญหาดังกล่าวอาจส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิต เช่น การเดิน การขับรถ การรับประทานอาหาร การหยิบยารับประทาน อุบัติเหตุพลัดตก หกล้ม เป็นต้น จึงควรแนะนำให้ผู้สูงอายุตรวจตาอย่างสม่ำเสมอ โดยทีมจักษุแพทย์ อายุ 60 – 64 ปี ควรตรวจทุก 2 – 4 ปี และตั้งแต่อายุ 65 ปีขึ้นไป ควรตรวจทุก 1 – 2 ปี เพื่อคัดกรองหาความผิดปกติ สามารถวินิจฉัยได้เร็ว และทำการรักษาได้ทันท่วงที
• เรื่องฟัน ผู้สูงอายุมากกว่า 50% มีโรคเกี่ยวกับเหงือกและฟันที่ซ้อนอยู่ โรคที่พบบ่อย ได้แก่ ฟันผุ เหงือกอักเสบ หรือมะเร็งในช่องปาก และปัญหาหลักในผู้สูงอายุยังคงเป็นการสูญเสียฟัน ผู้สูงอายุ 60 – 74 ปี ร้อยละ 3 มีการสูญเสียฟันบางส่วน และร้อยละ 7.2 สูญเสียฟันทั้งปาก และการสูญเสียฟันยังคงเพิ่มขึ้นต่อเนื่องตามอายุ จนเมื่ออายุ 80 – 89 ปี พบสูญเสียฟันทั้งปากสูงถึงร้อยละ 32.2 ดังนั้น การตรวจคัดกรอง หรือรับบริการรักษาตั้งแต่ระยะแรกเริ่มจึงเป็นเรื่องสำคัญ และจำเป็นในการลดการเกิดโรคและการสูญเสียฟัน ผู้สูงอายุจึงควรไปตรวจสุขภาพช่องปากและฟันจากทันตแพทย์ หรือทันตาภิบาลเป็นประจำทุกปี ปีละ 1 ครั้ง
• แบบประเมินสุขภาพ
  • กระดูกพรุน เป็นโรคที่พบมากที่สุดในผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี พบในเพศหญิง ร้อยละ 33 และเพศชาย ร้อยละ 20 โรคกระดูกพรุนเป็นภัยเงียบ หากจะเปรียบกับโรคความดันโลหิตสูงซึ่งจะมาพบแพทย์ก็เมื่อเกิดภาวะโรคหลอดเลือดสมองแตก หรือตีบตันไปแล้ว ในขณะที่โรคกระดูกพรุนจะมาพบแพทย์เมื่อเกิดภาวะกระดูกหัก กล่าวคือโรคกระดูกพรุนเป็นโรคที่สามารถป้องกันและรักษาได้ แต่เนื่องจากเป็นโรคที่ไม่มีอาการ หรือสัญญาณใด ๆ บอกเตือนก่อน ผู้ป่วยจึงไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษาในช่วงแรก ๆ ของการดำเนินโรค จนกรทั่งเกิดภาวะกระดูกหักตามมา และปัจจุบันในการตรวจสุขภาพสามารถประเมินความเสี่ยงโรคกระดูกพรุน โดยใช้แบบประเมิน OSTA (Osteoporosis Self-assessment Tool for Asians) index เมื่ออายุ 60 ปีขึ้นไป
  • โรคซึมเศร้า พบได้บ่อยมากในประชากรทั่วไป และพบว่าโรคซึมเศร้ามีโอกาสกลับมาเป็นซ้ำมากกว่า ร้อยละ 1 โรคซึมเศร้าพบได้ทุกเพศ ทุกวัย โดยเฉพาะผู้สูงอายุ เนื่องจากในผู้สูงอายุเป็นวัยที่มีการสูญเสียหลายด้าน ทั้งร่างกาย จิตใจ และสังคม เป็นวัยที่ต้องปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของชีวิตอย่างมาก ลักษณะอาการของผู้ที่เป็นโรคซึมเศร้า พบได้ทั้งอาการในระยะเฉียบพลัน หรือรุนแรง โดยผู้ป่วยจะมีความผิดปกติทางอารมณ์ มีอาการซึมเศร้า หรือความรู้สึกเบื่อ หมดความสนใจในสิ่งต่าง ๆ ร่วมกับอาการสำคัญอื่น ๆ เช่น เบื่ออาหาร นอนไม่หลับ อ่อนเพลีย ไม่มีสมาธิ รู้สึกไร้ค่า และมีความคิดอยากทำร้ายตนเอง ซึ่งบางรายมีภาวะซึมเศร้ารุนแรงจนถึงขั้นได้รับการวินิจฉัยว่าเป็นโรคซึมเศร้า ดังนั้น ในการตรวจสุขภาพจึงมีการประเมินภาวะซึมเศร้าด้วย แบบคัดกรองโรคซึมเศร้าชนิด 2 คำถาม (Two-questions-screening test for depression disorders)
  • ภาวะสมองเสื่อม ไม่ได้เป็นโรค แต่เป็นภาวะหนึ่งของสมองที่เกิดขึ้นจากหลายสาเหตุ พบมากในผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป 70% ของผู้ป่วยสมองเสื่อม มีสาเหตุมาจากโรคอัลไซเมอร์ รองลงมา คือ โรคหลอดเลือดสมอง พร้อมแนะนำวิธีเลี่ยงสมองเสื่อมด้วยการดูแลควบคุมภาวะความดันโลหิต เบาหวาน ไขมัน ให้อยู่ในเกณฑ์ปกติอย่างสม่ำเสมอ ไม่สูบบุหรี่ ไม่ดื่มสุรา หลีกเลี่ยงสารเสพติด และทำกิจกรรมที่มีการฝึกสมองสม่ำเสมอ และไม่เคร่งเครียดเกินไป จากการสำรวจความชุกของภาวะสมองเสื่อมในประชากรทั่วโลก พบว่า คนที่มีอายุตั้งแต่ 6 ปีขึ้นไป มีโอกาสเป็นโรคสมองเสื่อม 5 – 8% ส่วนคนที่มีอายุตั้งแต่ 80 ปีขึ้นไป จะมีโอกาสเป็นโรคสมองเสื่อมเพิ่มขึ้นเป็น 20% และผู้ที่มีอายุมากเกิน 90 ปีขึ้นไป จะมีโอกาสเป็นโรคสมองเสื่อมสูงขึ้นถึง 50% ซึ่งพบว่าเพศหญิงมีโอกาสเป็นภาวะสมองเสื่อมมากกว่าเพศชาย ดังนั้น เมื่ออายุ 65 ปีขึ้นไป ควรประเมินด้วยแบบการประเมินสมรรภภาพสมองด้วยเครื่องมือ แบบ modified IQCODE (Informant Questionnaire on Cognitive Decline in the Elderly) เป็นแบบคัดกรองภาวะสมองเสื่อมเบื้องต้น
  • ความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) ภาวะซีด (anemia) เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยในผู้สูงอายุทั้งในชุมชนและโรงพยาบาล อีกทั้งมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นตามอายุที่มากขึ้น ประเทศไทยพบผู้สูงอายุที่มีภาวะซีดอยู่ระหว่างร้อยละ 5 – 62.61 ภาวะซีดจากการขาดสารอาหารพบมากที่สุด คือ การขาดธาตุเหล็ก รองลงมา คือ การขาดโฟเลต และวิตามินบี 12 ซึ่งโฟเลตและวิตามินบี 12 เป็นสารอาหารที่สำคัญและจำเป็น ที่ร่างกายต้องการในปริมาณเพียงเล็กน้อย แต่เป็นสารอาหารที่มีความจำเป็นต่อการดูดซึมธาตุเหล็ก นอกจากนี้ ผู้สูงอายุอาจมีปัญหาเกี่ยวกับการย่อยและการดูดซึม กล่าวคือ ต้องใช้ฟันปลอมในการบดเคี้ยวอาหาร มีปัญหาเกี่ยวกับโรคเหงือก ทำให้รับประทานอาหารไม่สะดวก รับประทานอาหารได้น้อยลงในกลุ่มผู้สูงอายุ 80 ปีขึ้นไป (ร้อยละ 60.7) โดยในผู้สูงอายุชายและหญิงมีความชุกใกล้เคียงกัน โดยในกลุ่มอายุ 80 ปีขึ้นไป มีร้อยละ 94.6 ที่ไม่เคยได้รับการวินิจฉัย ดังนั้น เมื่ออายุ 70 ปีขึ้นไป ควรตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด (CBC) ทุกปี เพื่อคัดกรองภาวะซีด

ขอขอบคุณข้อมูลจาก : กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข http://healthcheckup.in.th/article/7
ภาพประกอบจาก :  www.freepik.com