บัวบก เป็นสมุนไพรในเขตร้อนชื้นทั่วไป เป็นผักพื้นบ้านที่คนไทยรู้จักกันดี นิยมใช้เป็นผักแกล้มลาบ ส้มตำ ซุปหน่อไม้ กินกับน้ำพริก หรือกินกับหมี่กรอบ ก๋วยเตี๋ยว ผัดไทย และเป็นที่รู้กันดีว่าน้ำใบบัวบก มีสรรพคุณแก้ช้ำ ในคนจีนเชื่อว่าน้ำใบบัวบกเป็นยาแก้ช้ำใน ช่วยลดการกระหายน้ำ บำรุงกำลัง ในตำรายาไทยกล่าวว่า บัวบกมีรสเฝื่อน ขม เย็น แก้อ่อนเพลีย เมื่อยล้า บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ ขับปัสสาวะ ขับลมเสีย
ส่วนในคัมภีร์อายุรเวทของอินเดีย บันทึกไว้ว่า บัวบกมีกลิ่นฉุน รสขมอมหวาน ย่อยได้ง่าย เป็นยาเย็น ยาระบาย ยาบำรุง ช่วยฟื้นฟูสภาพ บำรุงเสียง ช่วยให้ความจำดีขึ้น เป็นยาเจริญอาหาร แก้ไข้ แก้อักเสบ ผิวหนังเป็นด่างขาว โลหิตจาง มีหนองออกจากปัสสาวะ หลอดลมอักเสบ น้ำดีในร่างกายมากเกินไป ม้ามโต หืด กระหายน้ำ แก้โรคเกี่ยวกับเลือดและโรคที่สมุฏฐานเกี่ยวกับเสมหะ
ปัจจุบันใบบัวบกเป็นสมุนไพรยอดนิยมของชาวตะวันตก มีประสิทธิภาพการผ่อนคลาย และช่วยเพิ่มความทรงจำได้เป็นอย่างดี จากการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัช พบว่า ใบบัวบกจะให้สารไกลโคไซด์ (Glycosides) หลายชนิดที่ให้ผลต้านการเกิดปฏิกิริยาออกซิเดชัน มีผลในการลดความเสื่อมของเซลล์ของอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกายได้ นอกจากนี้ สารไกลโคไซด์จากใบบัวบกยังส่งผลให้เกิดการสร้างสารคอลลาเจน (Collagen) ที่เป็นโครงสร้างของผิวหนัง จึงถูกนำมาใช้ประโยชน์ในการกระตุ้นให้แผลสมานเร็วขึ้น
จากการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
ยังพบว่า สารสกัดจากบัวบกช่วยป้องกันการติดเชื้อของแผล โดยมีข้อมูลสนับสนุนว่าน่าจะป้องกันและลดรอยแผลเป็นได้ ในทางเครื่องสำอาง ถือว่าบัวบกเป็น magic herb หรือสมุนไพรมหัศจรรย์ทีเดียว เพราะมีสรรพคุณเย็น ให้พลังงานแก่เซลล์ (Bio-energizing) กระตุ้นการสร้าง collagen และ elastin อันจะช่วยรักษาแผลและรอยเหี่ยวย่น ลดการอักเสบ และเชื่อว่าน้ำคั้นจากใบบัวบกช่วยลดอาการหน้ามันได้ด้วย แม้แต่อาการที่ผิวหนังมีอาการบวมแดงเป็นปื้น (orange peel-like) น้ำคั้นจากใบบัวบกก็ใช้ได้เช่นกัน ทั้งยังมีรายงานว่าสารสกัด 50% เอทานอล มีฤทธิ์กระตุ้นการงอกของผมในคนศีรษะล้าน
สรรพคุณทางยาของบัวบกก็มีไม่น้อย
โดยเฉพาะเรื่องของการช้ำใน คือ การที่ตกจากที่สูง ถูกกระแทก เชื่อว่าเกิดจากฤทธิ์ของการลดการอักเสบ และช่วยให้เลือดไหลเวียนได้มากขึ้น จึงทำให้อาการดังกล่าวดีขึ้น วิธีใช้ คือ คั้นเอาแต่น้ำกิน และตำพอกบริเวณที่เป็น และกินไปเรื่อย ๆ จนกว่าแผลจะหาย
คนไทยใช้บัวบกเป็นยาอายุวัฒนะ
โดยแก้ปัญหาเรื่องมีฤทธิ์เย็นของบัวบกด้วยการผสมพริกไทย โดยใช้ผงใบบัวบก 2 ส่วนผสมกับพริกไทย 1 ส่วน ละลายน้ำร้อนกินก่อนนอน ครั้งละครึ่งช้อนชา โดยกล่าวว่า “กิน 1 เดือน โรคร้ายหายสิ้น มีปัญญากิน 2 เดือน บริบูรณ์น่ารักมีเสน่ห์ กิน 3 เดือนริดสีดวงสิบจำพวกหายสิ้น กิน 4 เดือนลมสิบจำพวกหายหมด กิน 5 เดือนโรคร้ายในกายทุเลา กิน 6 เดือน ไม่รู้จักเมื่อยขบ กิน 7 เดือนผิวกายจะสวยงาม กิน 8 เดือน ร่างกายสมบูรณ์ เสียงเพราะ”
ภาพประกอบจาก: www.honestdocs.co
